راهكارهاي پيشگيري از سرطان
راهكارهاي پيشگيري از سرطان
پیشگیری از سَرَطان به مجموعه اعمالی گفته میشود که میتواند احتمال بروز بیماری سرطان را کاهش دهد. بسیاری از سرطانها قابل پیشگیری اند. بیماریهای سرطان اگر به موقع تشخیص داده شوند قابل درمان هستند. در حال حاضر بسیاری از سرطانها چون زود تشخیص داده میشوند میتوان بیمار را تا حد زیادی زنده نگهداشت و بیمار میتواند به زندگی خود ادامه دهد این کار با انجام خود آزمایی و غربالگری امکانپذیر است. نیمی از افرادي كه به سرطان مبتلا مي شوند فرصت خوبي براي زنده ماندن دارند.
بسياري از علل بيماري سرطان و اقداماتي كه در جهت كاستن از خطرات شان است شناخته شده است .
مهم ترين علايمي كه بايد مراقب آنها باشيد و با يافتن هركدام از آنها به پزشك مراجعه نماييد، به قرار زير است:
1- وجود توده در هرجايي از بدن مانند پستان يا بيضه
2- تغيير در يك خال پوستي
3- زخمي كه بهبود نمي يابد
4- سرفه يا گرفتگي صدا بطور مداوم
5- سوء هاضمه يا اختلال در بلع بطور مداوم
6- تهوع يا سرفه خون آلود
7- تغيير در عادات طبيعي روده مانند اسهال يا يبوست بطور دايم
8- وجود هرگونه خون در ادرار يا مدفوع و هر خونريزي غير طبيعي واژينال
9- كاهش وزن غير قابل توجيه
10- بي اشتهايي غير قابل توجيه
داشتن هريك از علايم فوق به معني وجود سرطان نيست اما بايد فوراً به پزشك مراجعه كنيد تا وضعيت موجود كاملا ارزيابي شود.
بايد دانست پيشگيري از سرطان محدود به سن خاصي نيست و بايد با تغييرات تدريجي در مسير زندگي سعي در اصلاح شيوه زندگي خود و جامعه نمود.
در اين قسمت به توضيحاتي پيرامون راههاي پيشگيري از سرطان مي پردازيم.
1. سيگار نكشيد:
سيگار نكشيدن بزرگترين عامل پيشگيري از سرطان است.
30% مرگ و مير تمام سرطان ها به علت كشيدن سيگار است. آمار سالانه مرگ و مير ناشي از كشيدن سيگار عبارتست از: بيش از 31000 فوت بعلت سرطان ريه، بيش از 13000 فوت بعلت سرطان مري، حنجره، مثانه، كليه، لوزالمعده و معده بيش از 66000 مرگ بعلت ديگر بيماريها.
سرطان ريه شايعترين سرطان در مردان و مقام دوم شيوع را در زنان دارد. اگر شما هر روز 25 عدد سيگار بكشيد نسبت به يك فرد غير سيگاري 25 بار بيشتر در معرض خطر سرطان ريه قرار مي گيريد و هرچه در سنين پايين تري سيگار كشيدن را شروع كنيد امكان ابتلا به سرطان ريه بيشتر مي شود.
چگونه خطر ابتلا را كم كنيم؟
مهمترين راه قطع سيگار مي باشد و بهترين راه اين است كه هرگز سيگار كشيدن را شروع نكنيد. به محض قطع سيگار خطر پيشرفت سرطان متوقف مي شود مگر آنكه تومور قبل از آن پيشرفت كرده باشد. پس از همين امروز سيگار كشيدن را قطع كنيد.
2. رژيم غذايي مناسب داشته باشيد:
تخمين زده شده كه 35% سرطانها احتمالا با رژيم غذايي در ارتباطند. سرطان هايي كه وابسته به رژيم غذايي هستند عبارتند از: سرطان هاي سيستم گوارش، پستان، پروستات. رژيم هاي سرشار از ميوه جات و سبزيجات مختلف شما را در برابر سرطان ها محفوظ نگه مي دارد. غذاهاي پرچرب ،غذاهاي سرخ كردني ،كبابي، غذاهاي نمك سود و غذاهاي كپك زده مي توانند در ايجاد چاقي نقش داشته باشند.
ارتباط بين چاقي و سرطان پستان و رحم در زنان و پروستات در مردان وجود دارد. در مورد سرطان پستان اين مساله فقط در مورد زنان چاقي كه به دوران يائسگي رسيده اند صدق مي كند.
تحقيق در مورد افزودني هايي مانند مواد نگهدارنده، چاشني ها و عامل سرطان بودن آنها ادامه دارد.
لذا جهت كاهش احتمال خطر
-خودداری از مصرف زیاد مواد گوشتی ، پرچربی و فراوردههای غذایی نمک سود یا دوده وغذاهایی از این نوع
-خوردن فراوردههای گیاهی حاوی الیاف سلولزی مثل گندم سبوسدار ، حبوبات ، میوه و سبزی توصیه میشود.
- مصرف آنتی اکسیدانها این مواد گروهی از ترکیبات در غذاها هستند که رادیکالهای آزاد را در بدن از بین میبرند یا مانع از شکلگیری آنها میشوند. رادیکالهای آزاد عامل ایجاد سرطان هستند. گروهی از ترکیبات در مواد غذایی هستند که میتوانند رادیکالهای آزاد (که عامل ایجاد سرطان و بسیاری از بیماریهای دیگر است) را در بدن از بین ببرند و یا مانع از شکلگیری آنها شوند. مهمترین آنتی اکسیدانهای بدن ویتامینهای C ,E ,A ، کاروتنوئیدها، سلنیوم، روی، منیزیم و لیکوپن هستند. و همچنین افزایش مصرف ویتامین D و کلسیم با کاهش احتمال ابتلا به برخی سرطانها ارتباط دارد.
3. بطور منظم ورزش كنيد:
ورزش منظم سبب تنظيم وزن و فعاليتهاي بدني مي شود و از ايجاد بسياري بيماريها از جمله سرطان پيشگيري مي نمايد.
4. از مصرف الكل بپرهيزيد:
مصرف الكل در ايجاد بسياري از سرطانهاي دهان، گلو، حنجره، مري، كبد و لوزالمعده نقش دارد. مصرف الكل و دخانيات احتمال ايجاد سرطان را بشدت افزايش مي دهد.
5. از تماس زياد با نور خورشيد بپرهيزيد:
مقدار زياد نور خورشيد مي تواند منجر به سرطان پوست شود.
پوست هاي روشن بيشتر در معرض اين خطر قرار دارند. ميزان اشعه ماوراء بنفش براي پوست مضر است. آفتاب سوختگي قطعا براي پوست مضر است و مي تواند خطر جدي براي سرطان پوست باشد.
جهت كاهش خطر:
- ضايعات ناشي از آفتاب را درمان كنيد. هرگز اجازه ندهيد پوست شما بسوزد.
- از سايه استفاده كنيد و سعي كنيد به هنگام ظهر زير نور خورشيد قرار نگيريد.
از ضد آفتاب مناسب استفاده كنيد. ( عموما SPF هاي بالاتر از 15 مناسبند ).
مجاورت زیاد در برابر پرتو ایکس ، تماس مکرر مواد شیمیایی مورد مصرف در باغ و باغچه و نیز انواع حشره کشها و قارچ کشها بخصوص در صورت استفاده از آنها در محیط سربسته ، خطر سرطانزایی دارند مصرف هورمونهای استروژن ، قرصهای خوراکی ضد بارداری ، هم مانع ایجاد سرطان و هم باعث ایجاد سرطان میشود. به خاطر همین ، از مصرف خودسرانه انواع هورمونها باید خودداری شود. سرطان ممکن است زمینه ژنتیکی داشته باشد، بنابراین افرادی که در خویشان نزدیک و درجه یک ، دارای افراد مبتلا به سرطان هستند باید مرتباً تحت معاینه پزشکی باشند.
6. بطور مرتب جهت معاينه و بررسي به پزشك خود مراجعه نماييد:
بايد توجه داشت كه بسياري از سرطانها تنها با معاينه پزشكي و آزمايشات تكميلي تشخيص داده مي شوند .غربالگری روشی برای تشخیص زودرس بیماری در افراد بدون نشانه با هدف کاهش میزان گسترش بیماری و مرگ ومیر ناشی از آن می باشد . می توان گفت که بسیاری از سرطان ها در صورت تشخیص به موقع قابل درمان باشند.
عمده ترين سرطانهايي كه مي توان با معاينه و آزمايش غربالگری در مرحله اوليه آنها را تشخيص داد و درمان كرد شامل : سرطان پستان، سرطان دهانه رحم و سرطان روده بزرگ و پروستات باشد.
سرطان پستان:
تشخیص سرطان پستان در مراحل اولیه نه تنها شاخص درمان را افزایش می دهد بلکه از عوارض روحی - روانی ، خانوادگی و اجتماعی آن جلوگیری می کند .لذا توصیه می شود پس از 20 سالگي ماهانه هر خانم پستان خود را معاينه كند و پس از 40 سالگي سالانه يكبار توسط پزشك معاينه شود.پس از 40 سالگي انجام ماموگرافي سالانه توصيه مي شود. در هر سني بايد به علايم زير توجه كرده و با مشاهده آنها به پزشك مراجعه نماييد.
1 – هرگونه تغيير در شكل پستان ها
2- چروكيدگي يا فرورفتگي پوست پستان
3 – خونريزي يا هرگونه ترشح از نوك پستان
4 – وجود توده در پستان
سرطان دهانه رحم:
توصيه مي شود خانم هاي 20 تا 65 ساله آزمایش(پاپ اسمیر) را انجام دهند. اين تست بايد قبل يا بعد از عادت ماهيانه باشد.
سرطان روده بزرگ :
از مهمترین عوامل جلوگیری از ابتلا به سرطان روده ، رژیم غذایی پرفیبر و انجام تمرینات ورزشی است. شما می توانید روزانه با چند دقیقه بالا و پایین پریدن ، از پله ها بالا و پایین رفتن یا هفته ای 3 بار پیاده روی به سلامتی روده های خود کمک کنید .
نکته بسیارمهم دیگر، خوردن میوه و سبزی است. برای سلامتی روده ها لازم نیست که حتما سبزی و میوه خام مصرف نمایید، بلکه آنها می توانند به شکل پخته، خشک شده و یا فریز شده باشند. البته عمل پختن باید در حداقل زمان ممکن و با آب و حرارت کم انجام شود. سبزیجات برگ سبز، مانند اسفناج، کلم و کاهو نیز بسیار مفید هستند.اگر سرطان روده در مراحل اولیه، تشخیص داده شود تا 90 درصد قابل درمان است.
استفاده از روش های غربالگری معمول در بیمارانی که هرگونه فاکتور خطری داشته باشند یا اینکه علائم مذکور را داشته باشند توصیه میشود. از جمله روش های تشخیصی که برای غربالگری این سرطان مورد استفاده قرار می گیرد. می توان به آزمایش های زیر اشاره نمود.
· معاینه راست روده (رکتوم): در این معاینه پزشک راست روده را معاینه می کند تا وجود هرگونه مورد را بررسی کرده و در صورت وجود مواد در داخل راست روده آنها را از نظر آغشته بودن با خون مورد بررسی قراردهد.
· پروکتوسکوپی : در این روش از طریق دستگاههای خاصی بصورت مستقیم داخل راست روده و قسمتهای تحتانی روده بزرگ مورد مشاهده قرار می گیرد. از طریق این روش نیمی از سرطانها قابل تشخیص هستند. در این روش ممکن است بیمار احساس فشار کند اما دردی را احساس نخواهد کرد.
· کولونوسکوپی: به کمک این روش با ابزارهای خاصی، مشاهده کلی روده بزرگ و راست روده ممکن میشود. در این حالت نیز فرد دردی را احساس نخواهد کرد.
در صورت وجود هرگونه توده در طول این قسمتها نیاز است که بيمارتحت نمونه برداري ازتوده مذکورقرارگيرد تا در آزمایشکاه و در زیر میکروسکوپ از نظر وجود بافت یا سلولهای سرطانی مورد بررسی قرار گیرد. این عمل را بیوپسی می نامند.
لذا روش های غربالگری توصیه شده به شرح ذیل می باشد :
- آزمایش سالیانه از وجود خون در مدفوع
- سیگموئیدسکوپی همراه با معاینه راست روده ( رکتوم ) با انگشت هر 5 سال یکبار
- کولونوسکوپی همراه با معاینه راست روده ( رکتوم هر 10 سال یکبار)
سرطان پروستات :
اقدام ساده در زمینه غربالگری سرطان پروستات ، اندازه گیری میزان PSA است. که با یک آزمایش ساده خون در آزمایشگاه قابل تشخیص می باشد. یک روش معاینه مفید نیز جهت غربالگری سرطان پروستات ، معاینه با انگشت از طریق رکتوم است و 25 تا 50 درصد مردانی که این معاینه غیر طبیعی باشد ممکن است سرطان پروستات داشته باشند . سرطان پروستات تا مراحلی که بزرگ شود بدون علامت است اگر در این معاینه توده لمس شد امکان سرطانی بودن آن وجود دارد.
گرچه یک سوم سرطانها دلایل زیست محیطی و ژنتیکی دارد، اما در تحقیقی جدید گفته شده که دو سوم دیگر سرطانها تنها برحسب جهشهای تصادفی اتفاق میافتند.
محققان مرکز سرطان جان هاپکینز کیمل گفتند این جهشها زمانی رخ میدهد که سلولهای بنیادی تقسیم میشوند. دکتر سابرت ووگلستین، استاد غددشناسی در دانشکده پزشکی دانشگاه جان هاپکینز می گوید: «علت همهی سرطانها، ترکیبی از بدشانسی، محیط زیست و ژنتیک است ،حقیقت ماجرا این است آنهایی که به سرطان مبتلا نمیشوند، خوششانس هستند.